Tajemnica przedsiębiorstwa i odpowiedzialność za jej naruszenie na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Działalność przedsiębiorcy, w tym budowa firmy i następnie jej rozwój, opierają się nie tylko na środkach materialnych, ale i na dobrach niematerialnych, w tym np. na szeroko rozumianej informacji. Wiedza o tym, jak optymalnie zaplanować proces wytwarzania produktów i usług, gdzie zaopatrzyć się w konieczne materiały, jakie są najkorzystniejsze kanały zbytu – to wszystko może przesądzać o sukcesie prowadzonej działalności.

Przedsiębiorcy zwykle zdają sobie z tego sprawę i rozumieją konieczność inwestowania w zdobywanie takiej wiedzy. Bywa to czasochłonne i kosztowne, zatem zrozumiałe jest, że przedsiębiorcom zależy na tym, aby pozyskane przez nich informacje służyły tylko ich własnej działalności.

Z oczywistych względów informacje takie bywają udostępniane określonym grupom osób, jak np. kontrahentom lub pracownikom przedsiębiorcy, którzy – z założenia – wykorzystują je do pracy na rzecz tej firmy lub współpracy z nią. Jednak zawsze pojawia się ryzyko, że cenna wiedza może zostać wykorzystana także w innym celu.

Ujawnienie i wykorzystanie tego rodzaju poufnych informacji w określonych okolicznościach może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji, o którym mowa w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej jako: „u.z.n.k.”).

Tajemnica przedsiębiorstwa – co to takiego?

Zgodnie z przepisem art. 11 ust. 2 u.z.n.k. przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się:

1. informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą,
2. które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób,
3. o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.

Oznacza to, że aby daną informację można było uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa, powinna ona łącznie spełniać trzy przesłanki:

1. posiadać wartość gospodarczą,
2. być poufna, czyli nie może być łatwo dostępna ani powszechnie znana,
3. powinna być zabezpieczona przed nieuprawnionym dostępem i ujawnieniem.

Informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa posiadające wartość gospodarczą to np. informacje dotyczące procesu produkcji, w tym projektu linii produkcyjnej, informacje o planowanych modernizacjach czy też o kierunkach rozwoju firmy. Co ciekawe, za informacje posiadające wartość gospodarczą zostaną uznane nie tylko informacje o przyjętych planach rozwoju, ale także informacje o kierunkach, z których zrezygnowano i o przyczynach tej rezygnacji. Jeśli bowiem przedsiębiorca zainwestował swoje środki w prowadzenie badań, z których wynikło, że pewne działania nie przyniosą określonych skutków, konkurent, który poweźmie taką wiedzę bezpośrednio wskutek ujawnienia informacji poufnych, zaoszczędzi koszt samodzielnego prowadzenia analiz.

Wartość gospodarczą posiadają także np. informacje o stanie finansowym przedsiębiorstwa, czy też dane kluczowych kontrahentów, w tym zarówno dostawców, jak i odbiorców produktów i usług.

Aby dana informacja mogła zostać uznana za posiadającą wartość gospodarczą, jej nieuprawnione ujawnienie musi albo wpływać na wartość przedsiębiorstwa, albo wywoływać szkodę po stronie przedsiębiorcy, którego tajemnicę naruszono.

Drugą przesłanką zakwalifikowania informacji jako tajemnicy przedsiębiorstwa jest jej poufność, czyli brak powszechnej znajomości. Jeśli informacja jest powszechnie znana lub łatwo dostępna dla osób zajmujących się daną branżą, nie może zostać uznana za chronioną tajemnicę przedsiębiorstwa, nawet gdy posiada wartość gospodarczą dla przedsiębiorcy

Trzecią i ostatnią przesłanką objęcia informacji ochroną przewidzianą dla tajemnicy przedsiębiorstwa jest podjęcie przez przedsiębiorcę działań zmierzających do zabezpieczenia informacji przed ujawnieniem. Rozumie się przez to zarówno działania o charakterze prawnym, jak np. umowne zobowiązanie do zachowania poufności, jak również działania techniczne, związane z ograniczeniem dostępu przez stosowanie haseł, indywidualnych kodów dostępowych itp. W orzecznictwie wskazuje się, że istotnym elementem jest czytelne zademonstrowanie woli zachowania informacji w tajemnicy.

Czyn nieuczciwej konkurencji – naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Czynem nieuczciwej konkurencji jest bezprawne ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.

Oznacza to, że jeśli ujawnienie informacji poufnych jest wykonywane na podstawie np. upoważnienia umownego lub obowiązku wynikającego z ustawy (np. w toku dochodzenia prowadzonego przez właściwe organy władzy państwowej), to osoba ujawniająca takie informacje nie popełnia czynu nieuczciwej konkurencji.

Jako czyn nieuczciwej konkurencji może być zakwalifikowane zarówno ujawnienie, wykorzystanie, jak i pozyskanie informacji. Oznacza to, że w przypadku, gdy pracownik ujawnia konkurentowi przedsiębiorcy informacje poufne, a ten konkurent wykorzystuje je w jakikolwiek sposób, to czynu nieuczciwej konkurencji dopuszcza się zarówno ten pracownik (ujawnienie), jak i konkurencyjny przedsiębiorca (wykorzystanie).

Odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji

Przedsiębiorca, wobec którego popełniono czyn nieuczciwej konkurencji, może, względem każdego z naruszających, żądać:

1. zaniechania niedozwolonych działań;
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań;
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4. naprawienia wyrządzonej szkody;
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Nadto, przedsiębiorca, którego tajemnicę przedsiębiorstwa naruszono, w pewnych okolicznościach może też żądać zobowiązania naruszających do podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku oraz zobowiązania naruszających do zapłaty na rzecz przedsiębiorcy wynagrodzenia.

Przesłanką wystąpienia z powyższymi żądaniami jest naruszenie lub zagrożenie interesu przedsiębiorcy, którego tajemnicę naruszono.

Wybór żądań względem naruszającego tajemnicę powinien być rozważony w świetle wszelkich okoliczności dokonanego naruszenia, w tym m.in. czasu trwania naruszenia, wysokości poniesionej przez przedsiębiorcę szkody, wysokości korzyści uzyskanych przez podmiot naruszający. W ramach żądania zaniechania niedozwolonych działań można złożyć żądanie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem bezprawnie pozyskanych informacji.

Poza odpowiedzialnością cywilnoprawną, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa rodzi też odpowiedzialność prawnokarną.

Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 i 2 u.z.n.k., ujawnienie lub wykorzystanie we własnej działalności gospodarczej informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa, zarówno przez podmiot, który uzyskał ją bezpośrednio od przedsiębiorcy, jak i przez podmiot, który uzyskał takie informacje od osoby nieuprawnionej, może w pewnych okolicznościach podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.

Zabezpieczenie przed naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa

Jak wynika z powyższego, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji daje pewne narzędzia obrony przed ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa, w szczególności na drodze roszczeń cywilnoprawnych. Jednak w postępowaniu sądowym, zmierzającym do pociągnięcia naruszyciela do odpowiedzialności, trudności może sprawiać udowodnienie, że (1) ujawniona informacja była poufna, (2) osoba naruszająca tajemnicę była zobowiązana do jej zachowania, (3) przedsiębiorca, którego tajemnicę naruszono, poniósł w związku z tym określoną szkodę.

W związku z tym, przed ujawnieniem informacji jakimkolwiek podmiotom, warto zawrzeć z takimi osobami umowę o zachowaniu poufności (tzw. NDA – Non-Disclosure Agreement). Jak wynika z praktyki naszej Kancelarii, prawidłowo sporządzona umowa NDA przyczyni się zarówno do zabezpieczenia przed bezprawnym ujawnianiem informacji, jak i może ułatwić dochodzenie naprawienia szkody i wyciągnięcia innych konsekwencji od osoby naruszającej, np. poprzez uregulowanie w niej kary umownej.

Warto zatem być mądrym przed szkodą i rozważyć zawarcie takiej umowy w szczególności z pracownikami, którzy będą mieli dostęp do informacji strategicznych, jak i z kontrahentami, którzy mogą powziąć wiedzę o firmie w toku negocjacji. W przypadku chęci wprowadzenia takich zabezpieczeń, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.